auctore tiberi in hoc foro hospitibus diu vacuo pedem pono, ut parvum itinerarium cognoscatis. „itineraria“ iam dudum instituta esse prorsus ignorabam. quod oro vos mihi ignoscatis. posthac vero quam plurimos huc venturos esse spero.
- - -
reuerti ex itinere, quod feceram in eam regionem, in qua c. iulius ciuilis batauos ad defectionem impulerat (cfr. tac. hist. 4, 13 sqq.). imprimis delectatus sum municipio nouiomago batauorum, quod nostris temporibus nijmegen appellatur. ex loco editissimo uahalis siue uacalus fluuius conspicitur. specula est, qua poetae bataui ad carmina componenda incitati sunt. ecce uersus, quos constantinus huygens a. 1646 composuit:
*************************************************************
IN SPECULAM NOUIOMAGI EDITISSIMO MURORUM ANGULO SUPERSTRUCTAM
hos tumulos pede non trepido, quamcumque dolenti,
claudius afflictos inter adiuit auos:
hic stetit, hic frendens aquilas, hic lumine toruo
moenia romanas uidit adire manus;
hic potior de se uisa est uictoria uicto
prudenti patriae consuluisse fuga:
hic flammas in tecta ferox arasque focosque
partitus, steriles hostibus exuuias
obtulit, atrum, immane nihil, uestigia rerum
quas nisi nouisset perdere perdiderat.
quam facies hodie rerum diuersa refulges,
quam ripae dominos nos utriusque facis!
immineant aquilae; facimus quod fregimus, urbem
destructam propriis ignibus extruimus.
si quis ab hoc, hospes, caligas culmine, plus quam
uiderunt batauos disce uidere meos.
ante pedes olim uahalis fuit? additur ipse
rhenus, et ante oculos isala, mosa prope est.
surgimus. atque eadem est urbis quae collis imago:
prosperitas illi quod nouus huic dat apex.
quaeris adhuc cur impositum sibi pelion ossa
sentiat et summa celsior arce micet?
res humilis mons est. speculam superaddimus, ut se
despicier nobis maxima quaeque sciant.
**********************************************
et speculae pluteus nostra aetate hoc mirifico ornatus est pentametro, quem scripsit uan smetius poeta batauus:
“quem dabis, haec possit / qui dare cuncta, locum?“
sed tantum satis est.